Master Design binnen de actuele ontwerppraktijk

Wij bekijken onze positionering vanuit design research, storytelling en nieuwe praktijken, die de leerlijnen van onze opleiding bepalen. Via het design research van onze studenten en alumni laten we hier zien waar we staan – zij zijn het levende voorbeeld van onze keuzes.

Nieuwe Praktijken
Specifieke blik van ontwerpers op complexe vragen

Steeds vaker dragen ontwerpers bij aan het oplossen van complexe vraagstukken. Het gaat hen daarbij niet om dat ene vormgegeven object, maar om systemisch denken. Juist hun denken in langere lijnen maakt dat zij een blijvende bijdrage leveren aan veranderingen.
De rollen die zij aannemen, zoals onderzoeker, verbinder, of luis in de pels, maken het mogelijk kwesties met een open blik te onderzoeken. Dat doen ze bijvoorbeeld door de ervaringen van gebruikers een plek te geven of kennis uit verschillende domeinen een plek te geven in hun zoektocht.
Door hun creatieve, persoonlijke manier in het doen van design research komen zij op oorspronkelijke antwoorden en oplossingen, die zij bovendien kunnen materialiseren en visualiseren in ontwerpen.

Pierke Hulshof

Pierke vroeg zich af wat het betekent om een meubel van hout te maken. Hoe is dat hout geproduceerd, welke waarde kent een consument toe aan het meubel, wat is er te doen met het materiaal als het product afval dreigt te worden? En vooral: welke ingrepen kan de ontwerper doen in dat systeem van produceren, gebruiken en weggooien om bewustwording en duurzaam handelen te veroorzaken?

Nieuwe Praktijken
Om welke complexe vraagstukken gaat het?

Dat er voldoende complexe vraagstukken zijn om mee aan de slag te gaan, is een open deur. Maatschappelijke kwesties rondom het samenleven van verschillende groepen, de klimaatcrisis die onze wereld ingrijpend verandert, de impact van nieuwe technologieën op ons bestaan, designers hebben daar door hun aanpak en ontwerpen invloed op.

Mark Mulder

Mark zag in kranten afbeeldingen en teksten die een bepaalde blik op ‘de ander’ veronderstellen, een blik die ons niet helpt om met elkaar samen te leven. Hij legde een archief aan van die blik, reflecteerde daar in zijn research blog op en ontwikkelde een methode om er met bijvoorbeeld jonge ontwerpers of beleidsmakers over te praten, om op die manier een transitie in denken en handelen ingang te zetten.

design research
Persoonlijke inbreng in langdurige projecten

Ontwerpers ontwikkelen in de specifieke context van hun vraagstuk de nieuwe rol en expertise van waaruit zij hun bijdrage kunnen doen. Daarbij valt op dat het niet langer om korte projecten gaat, maar om langdurige. Designers werken tegenwoordig vaak jaren door aan een ontwerpvraag, omdat ieder tussentijds ontwerp weer nieuwe vragen oproept. Ze bijten zich vast in de vraag achter de vraag, waardoor een iteratief proces ontstaat. Door het teweegbrengen van bewustzijn bij het publiek, maar vooral door in ontwerpen bij te dragen aan daadwerkelijke veranderingen. Eigenaarschap en intrinsieke motivatie zijn daarin belangrijk, of de ontwerper nu een zelfstandige beroepspraktijk heeft of binnen een bureau of organisatie werkt. Ruimte voor persoonlijke inbreng is in beide gevallen belangrijk, net als het kunnen pakken van regie.

Linda Meijer-Wassenaar

Linda is een sociologe met oog voor infographic. Zij liet binnen de Algemene Rekenkamer zien wat een visuele manier van onderzoekend ontwerpen kan betekenen bij het analyseren van complexe gegevens en bij het publiceren over de opbrengsten van die analyse. Om uiteindelijk een afdeling op te richten die geheel aan deze aanpak is gewijd.

Design Research
Hoe werkt een ontwerper aan ontwerpvragen?

Door te vertrouwen op hun creativiteit en nieuwsgierigheid, kijken ontwerpers cross-culture en transdisciplinair naar vraagstukken en bevragen ze zaken kritisch. Bovendien durven ze hun onderzoek bij een persoonlijke aanname te laten beginnen. Hun kracht brengen ze in door situaties te ontwerpen waarin ruimte is voor uitwisseling en ontdekking met anderen. Dat doen ze in iteraties, ontworpen situaties, die kennis opleveren om een volgende stap te kunnen maken. Ze zoeken, ze doen, ze vinden en weten – en beginnen opnieuw. Aanvullend verdiepend onderzoek helpt hen vragen en opbrengsten te contextualiseren en analyseren.
Ontwerpen als manier van denken en doen, krijgt zo een plek in het proces van onderzoeken en in de producten en veranderingen in contexten die daar de uitkomst van zijn.

Thomas Tiel Groenestege

Thomas vond als ontwerper de ruimte die een burger met ideeën heeft om daadwerkelijk mee te doen in de participatiemaatschappij, te beperkt. Door met burgers en ambtenaren na te denken over deze kwestie, kwam hij uiteindelijk op zijn Onbestemmingsplan, van ruimtes in de stad die op korte termijn door burgers kunnen worden gebruikt om er groen, ontmoetingsplekken of wat ze maar willen van te maken.

Design Research
Het werken met participanten

Ontwerpers zoeken naar inbedding in een sociale of organisatorische context, omdat hun ontwerpvragen steeds over mensen gaan. Specifiek voor design research is dat allerlei typen participanten betrokken worden – toekomstige gebruikers, peers, experts en producenten bijvoorbeeld. Het samenbrengen van die participanten, met hun eigen vragen, ervaringen, ideeën of kennis, is precies wat ontwerpers goed kunnen. Zij geven gebruikers een stem in de producten die voor hen gemaakt worden, producenten in andere manieren van werken, onderzoekers in nieuwe plekken om hun kennis praktisch te maken.

Met hun participanten zoeken ontwerpers inhoudelijk en creatief naar mogelijkheden, waarbij co-creatie en kennisdeling belangrijke aspecten zijn. Ze initiëren, brengen alle informatie en ervaringen samen en vertalen deze in een betekenisvol ontwerp, of dat nu een methode, een product of een service is. Zo maken zij andere perspectieven tastbaar.

Barend Onneweer

Barend is als ontwerper van visual effects binnen de filmindustrie gewend alleen te werken. Om collega’s te kunnen betrekken bij het ontwikkelen van ideeën, ontwierp hij een methode waarin beeldend denken zowel in workshops als in digitale omgevingen tot gemeenschappelijke uitgangpunten leidde. Op die manier kan een creatief team later in de productie makkelijk samenwerken, ieder vanuit de eigen expertise.

Nieuwe Praktijken
Wordt de nieuwe rol herkend?

Wat deze nieuwe rol van ontwerpers betreft, is er ook een aandachtspunt: te vaak zien opdrachtgevers designers als de professionals die ‘slechts’ worden ingezet in de beginfase om nieuwe ideeën te genereren, of in de eindfase voor de vormgeving. Dat doet geen recht aan de nieuwe systemische expertise die ontwerpers kunnen inbrengen. Ontwerpers werken zelf actief aan de her- en erkenning van de waarde van hun werk.

Renate Boere

Renate ging als grafisch ontwerpster op zoek gaan naar de grenzen van haar eigen vak, om te ontdekken hoe zij via persoonlijke en welgekozen projecten invloed kan uitoefenen op het politieke landschap. Het ging haar daarbij niet alleen om het inhoudelijke aspect van die projecten, of om de samenwerkingen die zij daarin aanging, maar ook om de manier waarop zij deze manier van werken kon financieren. In een boek deelde zij haar aanpak vervolgens met jonge ontwerpers, die zo allerlei don’ts niet zelf hoeven te ontdekken.

Nieuwe Praktijken
Initiatieven die samenwerking met ontwerpers opzoeken

De nieuwe waarde wordt overigens wel herkend door organisaties als het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, de BNO of AgriMeetsDesign, die bemiddelen tussen designer en publiek of bedrijf.
Ook sectoren buiten de creatieve industrie zoeken in toenemende mate samenwerking met ontwerpers om hun transitievraagstukken aan te pakken. De kenniscentra en lectoraten die landelijk opereren spelen daarbij een grote rol.
Validatie van de bijdrage van design researchers ontstaat daarbij wanneer participanten hun bijdrage waarderen en zij herkend worden als expert binnen hun domein.

Jasper Jeurens

Jasper ontwerpt digitale verbindingen tussen mensen met autisme en hun naasten. Door aan te sluiten op het onderzoek van het HAN-Kenniscentrum Technologie en maatschappij, is hij onderdeel van de groeiende kennis op het gebied van human computer interaction. Hij gebruikt eerder ontwikkelde kennis, reflecteert op hoog niveau over zijn vondsten en draagt bij aan nieuwe ontwikkelingen.

Storytelling
Openbare podia

Binnen Nederland laten openbare podia, zoals de DDW, het Nieuwe Instituut, What Design Can Do, de VPRO en designmusea zien dat er interesse is in het verhaal van ontwerpers. Alle vormen van dutch design, of ze nu gericht zijn op producten, of gedreven worden door engineering of onderzoek, krijgen hier een stem. Ontwerpers voor wie design research en participanten belangrijk zijn, laten zich op dit soort podia vaak zien met kortere acties waarin het publiek betrokken wordt om kennis te brengen én te krijgen.

Michelle Baggerman

Michelle is steeds op zoek naar de manier waarop de combinatie van oude ambachten en nieuwe technologieën kan leiden tot een duurzamer omgang met materialen. Tijdens de DDW betrekt ze het publiek daarin, door het in een doolhof te laten ontdekken dat iedere keuze in het ontwerpproces invloed heeft op de milieubelasting van een product. Zo vertaalt zij abstracte academische kennis en experimenten uit onderzoekslabs waarbij zij betrokken is, in een tastbare en leesbare vorm.

Storytelling
Uitdragen eigen verhaal

Design research met participanten vraagt om goede vaardigheden in het delen van het proces, de vondsten daarin en de keuzes die gemaakt worden. Co-creëren lukt alleen door samen te reflecteren en uit te wisselen. Daarom is het uitdragen van de eigen zoektocht én de opbrengst daarvan zo belangrijk.
Ontwerpers vinden verschillende media en podia om hun ideeën uit te dragen, binnen bestaande platforms maar ook via eigen media zoals blogs. Daarmee positioneren ze hun eigen praktijk en dragen ze hun verhaal uit.

Vasilis van Gemert

Vasilis ontwerpt websites met en voor blinde gebruikers via zijn eigen methode van exclusive design. Hij laat alle vormen van vertellen over zijn methode in elkaar overlopen: zijn eigen website over zijn design research is ‘leesbaar’ voor blinden, hij betrekt jonge ontwerpers in het vinden van deelvragen over zijn aanpak, hij deelt zijn bevindingen wereldwijd op congressen, waar hij met peers nadenkt over vervolgstappen.